Henning Laugerud: Reformasjon uten folk: Det katolske Norge i før- og etterreformatorisk tid

Abstract

Henning Laugerud si reformasjonshistorie om det katolske Noreg før og etter reformasjonen er eit imponerande og innhaldsrikt verk – nybrotsarbeid frå forskaren, gjennomillustrert frå kunsthistorikaren og lesverdig frå formidlaren. Det er den første boka med eit grunnleggjande kulturhistorisk blikk på dei omveltande endringane i Noreg gjennom reformasjonen. Laugerud tek på seg å forstå og formidle kva folket i Noreg eigentleg syntest om dette, noko som er ei utfordrande oppgåve, særleg når forfattaren så openlyst heiar på katolisismen. Utfordringa ved <i>det</i> skal eg koma attende til. Men det viktigaste først: Dette er ei velkomen bok. Det er på høg tid nokon går fleirfagleg til verks inn i det vanskelege spørsmålet om korleis kulturelle og religiøse endringar i reformasjonen vart opplevde og mottekne av folk flest. Laugerud understrekar og dokumenterer kor totalt uførebudd – og uvelkomen – reformasjonen var i Noreg. Danskekongen Christian III bestemte i 1536 at han skulle vera den lutherske sjefen over både stat og kyrkje, og i same slengen at Noreg skulle gå frå å vera ein sjølvstendig unionspartnar til å bli underlagt «Danmarks rige til evig tid». Erkebiskop Olav Engelbrektsson prøvde å kjempe imot, men måtte gje tapt både Noreg og den katolske kyrkja i 1537. Denne framstillinga av det kupp-aktige ved reformasjonsinnføringa har mange gjort før Laugerud. Men han gjev seg også i kast med den langstrekte gjennomføringa av det protestantiske programmet til kongemakta – som ifølgje Laugerud møtte stor folkeleg motstand på mange plan. Ein motstand som gjennom hundreåra har vore underkommunisert og direkte tagd ihel i både kjelder og historieskriving, men som han meiner det likevel er mogeleg å teikne eit bilete av. Og han synsar ikkje berre i veg i generelle vendingar – som mange av oss historikarar har gjort, medan me orsakar oss med at det er så lite kjelder til slike spørsmål om tvil og tru.