“Bures boahtin sámi stáhtii”. Sámi ráppa almmolaš digaštallanbáikin. Mo ovddiduvvo dat lyrihkkan ja kollektiiva jietnan?

Abstract

Sámi ráppárat Áivan, SlinCraze, Ailu Valle ja Duolva Duottar leat maid gohčoduvvon davvisámegiela váldoráppárin. UiT Árktalaš Universitehta vuosttašamanueansa Sin jietna ja ságastallan leat sihke siskkobeale ja olggobeale Sámi. Sii leat ovdavázzit ja sin ráppa lea dehálaš jietna sámi almmolaš digaštallamis ja dekoloniseremis (vrd. Kuokkanen 2009: 35). Teorehtalaš lahkonanvugiid válljemii lean válljen ovdanbuktit álgoálbmotmetodologiija ja sámi estetihka mii láidesta veahkkin mu dulkoma, vai sámi ja álgoálbmotperspektiiva lea mielde go guorahalan sámi ráppa. Leat dat sámi ráppalávlagat mat cuiggodit sámi servodaga maid lean dutkamin, ja danne dárbbašin maid diskursateoriija. Diskursateoriijan lea mus Jürgen Habermas teoriija Public sphere, almmolaš digaštallanbáikkiid birra. Meannudan sihke oarjemáilmmi ráppa ja sámi ráppa vuođu ja historjjá. Ođđaáigásaš ja oarjemáilmmi hiphop inspirerejuvvon sámi ráppa sulastahttá ollu daid boarráset sámi politihkalaš lávlagiid ja luđiid. Mus lea teorehtalaš vuođđun sihke hiphop ja luohti, mii mu mielas doaibmá hui bures. Boarrásat sámi politihkalaš luohtedajahusaid ja lávllateavsttaid meannudan ádden dihtii sámi lyrihka vuođu. Čielggadan iežan posišuvnna dutkin danne go mun mun dutkkan insider-posišuvnnas ja lea dehálaš leat diđolaš ja rehálaš posišuvnna beliiguin (vrd. Smith 1999:138-142). Mun lean jearahallan ráppáriin ja áššedovdiin muhtin kvalitatiivva dutkanjearahallama metodaid eavttuiguin. Lyrihkkaguorahallama lean geavahan oahpásmuvvan dihtii sámi ráppa lyrihkkašáŋŋerii.