SAMINOR

Abstract

SAMINOR-undersøkelsen er Senter for samisk helseforsknings viktigste forskningsprosjekt og en av de viktigste kildene til kunnskap om helse og levekår i den samiske og den generelle nordnorske distriktsbefolkninga. Det overordnede urfolksperspektivet gjør SAMINOR til en unik databank både nasjonalt og internasjonalt. SAMINOR gjennomføres i områder med en stor andel samisk befolkning. Mange av kommunene har også ei stor kvensk befolkning. Forskninga fra SAMINOR kan deles inn i tre hovedtemaer: Kroppslig helse, mental helse og helsetjenestetilbud til befolkninga. Til nå har SAMINOR samlet inn data i to perioder, SAMINOR 1 i 2003–2004 og SAMINOR 2 i 2012–2014. SAMINOR 1 ble gjennomført i samarbeid med Folkehelseinstituttet, mens SAMINOR 2 ble gjennomført av Senter for samisk helseforskning alene. Det planlegges nå ei ny datainnsamling, SAMINOR 3, som vil inkludere et større geografisk område enn tidligere for bedre å kunne dekke de kvenske, sjøsamiske og sørsamiske boområdene. Som første ledd i SAMINOR 3, gjennomføres det en kvalitativ intervjustudie for å innhente kunnskap om hva befolkninga selv mener er relevant når det gjelder deres helse og levekår og som en helseundersøkelse i deres bo-områder bør fokusere på. Det er mange som drar nytte av forskningsresultatene fra SAMINOR: det samiske folk og befolkninga for øvrig, Sametinget, kommuner og fylker, nasjonale myndigheter og helsearbeidere. I tillegg fungerer SAMINOR som en «EU-kontroll» av helsa for den enkelte deltaker. Ved å belyse helsestatus i befolkninga, kan SAMINOR bidra til å forebygge uhelse og forbedre helsetjenestetilbudet for innbyggerne i vår fargerike nordlige landsdel.

SAMINOR-guoradallam la Sáme varresvuoda dutkama guovdátja ájnnasamos dutkamprosjækta ja akta dajs ájnnasamos gáldojs mij guosská máhttuj sáme ja nuorttalijvuona åbbålasj álmmuga varresvuoda ja iellemdile birra. Badjásasj álggoálmmukperspektijvva dahká SAMINOR sierralágásj dáhtábáŋŋkan sihke nasjåvnålasj ja rijkajgasskasasj dásen. SAMINOR tjadáduvvá guovlojn gånnå edna sáme årru. Måttijn suohkanijn la aj stuorra guojna álmmuk. SAMINOR-dutkamav máhttá gålmå oajvvesuorggáj juohket: Rubbmelasj varresvuohta, mentála varresvuohta ja varresvuodadievnastusáj fálaldagá álmmugij. Dálátjij la SAMINOR dáhtájt tjoahkkim guovten ájggudagán, SAMINOR 1 jagijt 2003–2004 ja SAMINOR 2 jagijn 2012–2014. SAMINOR 1 tjadáduváj Álmmukvarresvuoda instituhta siegen madi SAMINOR 2 tjadáduváj Sáme varresvuoda dutkama guovdátjis aktu. Dálla plániduvvá ådå dáhtátjoahkkim, SAMINOR 3, gånnå vijdedip geografijjalasj guovlov váj buorebut gåbttjå guojna, merrasáme ja oarjjelsáme årromguovlojt. Vuostasj oassen SAMINOR 3, tjadáduvvá kvalitatijva ságájdahttemguoradallam mij gåvvit mij álmmuga ietjas mielas la guoskavasj mij guosská sijá varresvuohtaj ja rijbbamij ja majt varresvuodaguoradallam sijá guovlon bierri vuorodit. SAMINOR-dutkambåhtusa li moaddásijda ávkken: sáme álmmugij ja álmmugij ietján, Sámediggáj, suohkanijda ja fylkajda, nasjåvnålasj oajválattjajda ja varresvuoda barggijda. Duodden doajmmá SAMINOR “EU-kontroallan” juohkka ájnna oassálasste varresvuodas. Gå gåvvit álmmuga varresvuodav, de máhttá SAMINOR viehkken liehket váj hieret iehpevarresvuodav ja buoret varresvuoda dievnastusáj fálaldagáv álmmugij mijá moattebelak nuorttalamos rijkkaoasen.